Wat als ik door de mand val?

Nieuwe avonturen

Het is al even geleden, maar tijdens mijn studie wilde ik dolgraag een buitenlandstage doen. Vol enthousiasme regelde ik alles wat nodig was. Voor ik het wist was het zover. Samen met een lieve vriendin vertrok ik voor een aantal maanden naar Finland. Daar aangekomen bleek er net een sneeuwstorm te zijn geweest en vond ik het niet alleen maar leuk. Ik werd overvallen door onzekerheid. Zou het me wel lukken, kon ik me wel redden in een vreemd land op een vreemde werkplek, wat als alles fout zou gaan….

Allemaal gedachten die door mijn hoofd speelden en die natuurlijk mijn onzekerheid voedden. Maar om een lang verhaal kort te maken: ik had een geweldige stagetijd daar in Finland. Superjammer natuurlijk dat ik mijn plezier in eerste instantie een beetje liet ondersneeuwen door mijn onzekerheid. Maar toch is dat heel normaal.

Het is het soort onzekerheid waar iedereen wel eens last van heeft, vooral als je buiten je vertrouwde comfortzone komt. Als je een nieuw avontuur aangaat of wanneer je stappen zet die buiten je ‘gewone’ keuzes liggen. Maar je kunt ook denken aan een stage, een nieuwe baan, of bijvoorbeeld een eerste date. Voor iedereen zal dit iets anders zijn, maar dit zijn allemaal dingen die ‘normale’ onzekerheid met zich meebrengen. Onzekerheid die iedereen in meer of mindere mate herkent.

Bedriegerssyndroom

Ik wil het met je hebben over een heel andere vorm van onzekerheid: het zogenaamde bedriegerssyndroom of oplichterssyndroom. Ook wel bekend onder de Engelse term: imposter syndroom.

Stel je voor dat je een leuke baan hebt, je hebt hard gewerkt om die baan te krijgen. Je hebt cursussen en opleidingen gevolgd en het gaat heel goed op je werk. Toch heb je de hele tijd een knagend gevoel van binnen. Het idee dat je maar wat aan het doen bent en dat er een dag komt dat je door de mand zult vallen. Dat iedereen dan zal ontdekken dat je eigenlijk helemaal niet zo goed bent in je werk.

Als je dit herkent dan heb je waarschijnlijk last van het imposter (bedrieger) syndroom. Dat is het gevoel dat jij je ten onrechte in een rol of situatie bevindt, omdat je ervan overtuigd bent dat je de juiste vaardigheden mist. Overigens heeft de naam ‘imposter syndroom’ niets te maken met een officiële diagnose. 

Het gekke is dat als je last hebt van het imposter syndroom, je al vaak hebt laten zien dat je goed bent in wat je doet. En dat je op professioneel gebied mooie prestaties levert. De feiten spreken dat gevoel dat je hebt dus tegen. Toch heb jij voortdurend een stemmetje in je hoofd dat jij anderen (en misschien ook jezelf) een onrealistisch beeld van jezelf voorspiegelt.

Angst om door de mand te vallen

Het imposter syndroom kenmerkt zich door de voortdurende angst om ontmaskerd te worden, om door de mand te vallen. Dat is een rotgevoel, want stel je voor dat dit echt gebeurt, dan weet straks iedereen dat jij eigenlijk niets voorstelt.  Of dat je er niet toe doet, dat niemand op je zit te wachten en dat je niet goed genoeg bent….Je kunt je voorstellen dat dit soort gedachten je heel onzeker maken.

De wetenschap zegt dat het imposter syndroom ervoor zorgt dat je niet zo goed in staat bent om je succeservaringen eigen te maken. Met andere woorden: je behaalt wel allerlei prestaties en mooie successen, maar je ziet die successen als toeval. Of als geluk, de oogst van superhard werken of het gevolg van de inzet van anderen. Heel vaak denk je: dit is niet speciaal, iedereen zou dit kunnen.

Met andere woorden: het is jouw overtuiging dat het behaalde succes er niet is vanwege jou. Dus als jij succes hebt of wordt gezien als succesvol door je omgeving geeft je dat het gevoel dat je een bedrieger bent.

Het gevolg van dit waardeoordeel dat jij geeft aan je eigen prestaties is dat je onzeker wordt, dat je zelfvertrouwen daalt. Eigenlijk ervaar je voortdurend een soort ‘beginnersgevoel’. Ook als je al heel lang in een bepaalde positie zit op je werk. Dit komt omdat je niet overtuigd bent dat jouw eigen competenties en vaardigheden je hebben gebracht waar je nu staat.

Daardoor zul je in volgende, vergelijkbare situaties, ook niet kunnen terugvallen op eerdere ervaringen, maar steeds opnieuw de angst hebben dat het zal mislukken, dat je het niet kunt en dat je het risico loopt om door de mand te vallen.

Pas op de plaats

Ik ken het ook, dat gevoel dat ik elk moment door de mand kan vallen. En ja, het kan helpen om dan iets meer te weten over hoe imposter syndroom werkt, wat de effecten ervan zijn én wat je er eventueel aan kunt doen. Toch wil ik je vooral het volgende meegeven als je wel eens (of veel te vaak) last hebt van het imposter syndroom.

Maak eens een pas op de plaats en realiseer je dat het gevoel hebben dat je niet competent bent, niet hetzelfde is als niet competent zijn. Zo zoom je een beetje uit van je eigen gedachten en kun je misschien net wat objectiever naar jezelf en je werk kijken.

Nu je weet dat imposter syndroom een valkuil van je is, wordt jij je de komende tijd waarschijnlijk veel vaker bewust van dit fenomeen. Dit kan heel frustrerend zijn. Maar eigenlijk is het alleen maar een teken dat jij jezelf wat minder laat leiden door alleen maar wat je voelt en je bewuster bent van wat je denkt. Denken is ten slotte de basis onder jouw gevoel.

Trouwens, je bent niet alleen. Zo’n 70% van alle mensen heeft wel eens last van dit soort onzekerheid. Schrale troost misschien. Maar het is wel belangrijk om dat te erkennen. Want waarschijnlijk zit jij soms lekker in je hoofd rondjes te draaien en vertel jij jezelf dat je een bedrieger bent die elk moment ontdekt kan worden. Tegelijk zitten jouw collega’s exact hetzelfde te doen. Best wel zonde van de tijd en energie die daarin gaat zitten toch?

Weg met die bedrieger

Nogmaals: je niet competent voelen, betekent niet dat je niet competent bent. Wees je daarvan bewust. Onze gedachten gaan soms met ons aan de haal en je gedachten zijn het fundament onder wat je voelt. Wees je er dus van bewust dat je niet persé bent wat je denkt!

Wanneer je actief aan de slag wilt met afscheid nemen van dit soort gevoelens van onzekerheid kun je het volgende eens uitproberen:

De bedoeling van deze opdracht is om zoveel mogelijk bewijzen te verzamelen van je prestaties, vaardigheden en competenties. Je kunt dit doen door eens goed naar je CV te kijken en per baan je verantwoordelijkheden, taken en prestaties op te schrijven. Ook beoordelingen en referenties kunnen hier onderdeel van zijn.

Een andere manier is om eens al je diploma’s en certificaten te verzamelen. Leg ze eens voor je op tafel en wordt je bewust van alle dingen die je tot nu hebt geleerd. Maak vervolgens een overzicht van alles waar je volgens de bewijslast die je hebt verzameld goed in bent.

Deze bewijzen kun je voortaan gebruiken als je met jezelf (je gedachten) in discussie gaat over je imposter gevoelens en gedachten.

Ook leuk: vul je overzicht met bewijzen eens aan met een 360 graden feedback van anderen over hoe zij jou zien. Daarmee kun je ook een heel verrassend beeld krijgen van de realiteit zoals jij die ervaart en zoals anderen je zien en ervaren. Een echte aanrader!

Aan de slag

Wil je nu meer weten over het imposter syndroom en hoe dit werkt én hou je van lezen? Dan is dit een fijn en toegankelijk boek.

Worstel je al wat langer met dit soort gedachten en gevoelens? Plan dan gerust een vrijblijvend gesprek in. Als loopbaancoach kan ik jou op weg helpen om een einde te maken aan dit soort gevoelens en je te helpen zodat ze je niet langer in de weg staan.